تحلیل رفراندوم 16 آوریل ترکیه
بالاخره پس از داستانهای بسیار روز گذشته، رفراندوم تغییر قانون اساسی ترکیه برگزار شد. علیرغم اینکه اکثریت قابل ملاحظهای از اتباع ترکیه ساکن در ایران به همه پرسی تغییرات قانون اساسی در این کشور رای منفی دادند (7/54 درصد رأی منفی دادند و 3/47 درصد آری) و هرچند برخی اسناد و مدارک خبر از تخلفات گسترده در این رفراندوم میدهد، اما طبق نتایج گزارش شده در مجموع اکثریت نسبی آرا موافق تغییر قانون اساسی بوده است.
تغییرات انجام شده در قانون اساسی ترکیه از سال 2019 اجرایی میشود. یکی از آثار این رفراندوم حذف سمت نخست وزیری و انتقال قدرت آن از معرفی کابینه گرفته تا اداره امورات اجرایی مملکت به رییس جمهور میباشد. از طرفی هم در نظامهای ریاستی، رئیسجمهور میتواند بدون اخذ مجوز از پارلمان سمتها یا وزارتخانههای جدیدی ایجاد و یا آنها را اصلاح کند؛ فلذا در این وضعیت نهادی ناظر برای فعالیتهای رئیس جمهوری وجود ندارد و دیکتاتوری نمایشی حاکم میشود. دیکتاتوری نمایشی مقدمه حاکمیت دیکتاتوری محض میباشد. چندین تبصره و بند دیگر نیز وجود دارد که منجر به کاهش قدرت مردم با یک واسطه و افزایش قدرت سمت ریاست جمهوری میشود.
در کل خوی و منش اردوغان نیز جدای از این تغییرات نیست و خبر از سلطهگری میدهد. او در ذهن خود آتاتورک را پرورانده و خواب سلطانسلیمان میبیند. با روند فعلی و با گذشت زمان اگر اردوغان تلاشی برای مادامالعمر کردن ریاست جمهوری خویش بکند غیرمعقول نیست.
مطمئنا از این پس ترکیه ریاستی روابط خوبی با برخی کشورهای مدعی آزادی اروپا مانند هلند، آلمان، اتریش، بلژیک، سوئیس و سوئد نخواهد داشت. چرا که این کشورها در تبلیغات و سخنرانیهای انتخاباتی همکاری مناسبی با اردوغان نداشتهاند و نتوانستهاند رضایت وی را جلب کنند. از امروز باید منتظر کشوری با سیاست خارجه بیرودربایستی باشیم و دیگر کمتر کسی شاهد سیاستهای دوگانه ترکیه خواهد بود؛ برای مثال اردوغان پس از پیروزی در این رفراندوم خبر از برگزاری رفراندوم جدید مبنی بر احیای مجازات اعدام در این کشور داد که بلافاصله واکنش کشورهای اروپایی را در پی داشت. همچنین اتحادیه اروپا اعلام کرد روند ورود ترکیه به این اتحادیه بلافاصله بعد از احیای مجازات اعدام پایان خواهد یافت.
در پایان باید عرض کنم از نتیجه رفراندوم ترکیه نه خوشحالیم و نه ناراحت، اما در قسمت جامعه شناختی و پساساختارگرایی در جوامع نوین امروزی، یک مفهوم آزاردهنده و نگران کننده است. آن مفهوم این است که مردم متوجه نیستند چه میکنند و چه خواهند کرد؛ بیشک نتیجه این رفراندوم به خود مردم بازخواهد گشت و اقلیتهایی چون کردهای ترکیه متضرر خواهند شد.